Het thema complot denken is actueel en vraagt om antwoorden op vragen van het publiek, de media en de politie. Kenmerkend voor een complotdenkers is dat zij primair gezaghebbende en algemeen aanvaarde wetenschap en verklaringen verwerpen. Secundair komt daar een complottheorie voor in de plaats. Complotdenkers geloven in alternatieve verklaringen. Complottheorieën verwijzen dan naar geheimzinnige, kwaadaardige verzinsels van experts en de machtige elite, die daarmee de ‘echte waarheid’ proberen te verdoezelen. Bij complotdenkers is dus niet zozeer sprake van wetenschappelijke scepsis (alleen iets geloven als er objectief bewijs is), maar wetenschappelijke ontkenning (het objectieve bewijs niet geloven) (Douglas et al. 2017; Harambam and Aupers 2017).

Hoe verhoudt complot denken zich tot psychiatrische stoornissen en is er een taak voor de psychiatrie weggelegd op dit thema?

Professionals uit het veiligheidsdomein en de GGZ hebben een tekort aan kennis over en bekendheid met elkaars werkvelden. En dat leidt tot onbegrip over de (on)mogelijkheden van elkaars domein. Het gevolg is een gebrekkige informatie-uitwisseling, frustratie en wederzijds wantrouwen. Dit is een van de belangrijkste conclusies uit het onderzoek Percepties over radicalisering en psychische problematiek binnen de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) en het Veiligheidsdomein. (Valse) verwachtingen van elkaars rol, kennis en mogelijkheden (Sizoo, 2020).

Psychiater Bram Sizoo en sociaalpsycholoog Bertjan Doosje (Universiteit van Amsterdam) enquêteerden en/of spraken 163 professionals voor hun onderzoek (al dan niet in een focusgroep), dat werd uitgevoerd met financiële steun van het WODC en de NCTV. Zij constateren een overdaad aan literatuur over radicalisering en terrorisme, maar nauwelijks bekend is hoe professionals zich daartoe verhouden. Zo blijken GGZ-professionals in de spreekkamer onderwerpen als religie, politiek en ideologie uit de weg te gaan. Ook in de GGZ-opleiding komt radicalisering nauwelijks aan de orde.

In deze presentatie worden de resultaten van de studie nader toegelicht en zal inzichtelijk worden gemaakt hoe de percepties in beide domeinen uiteen kunnen lopen en welke gevolgen dat heeft.

Leerdoelen

Kennis over het verschil tussen complot theorieën en waanstoornissen volgens de literatuur

Kennis van de diversiteit aan complot theorieën en de consequenties daarvan

Kennis over theorieën over de oorzaken van complot denken

• Kennis over percepties in het veiligheidsdomein over de GGZ ten aanzien van radicalisering
• Kennis over knelpunten in de informatie uitwisseling tussen veiligheidsdomein en GGZ
• Kennis over aanbevelingen uit de PERCEPT studie