1.             Inleiding

De visie op verpleegkundige zorg verandert voortdurend. De laatste decennia heeft de aanbodgerichte zorg plaatsgemaakt voor een emancipatorische visie. Daarbij staat de patiënt centraal als iemand die zelf richting geeft aan zijn of haar leven.

De visie op gezinsgerichte zorg (patient & family centered care) gaat nog een stap verder met de erkenning dat de patiënt een onlosmakelijk onderdeel is van een sociaal systeem: het gezin. Dat gezin raakt uit balans wanneer ziekte- en gezondheidsvragen zich voordoen. De autonomie en het functioneren van het gezin komen onder druk te staan als gezinsleden van elkaar gescheiden worden omdat één gezinslid medische zorg nodig heeft.[1]

In Canada en de Verenigde Staten gaan ziekenhuizen zelfs nog door op dit concept waarbij kind en ouders integraal betrokken zijn bij het behandel- en zorgplan. Dit wordt Family Integrated Care genoemd. Hierbij is de familie de regisseur van het zorgteam en wordt er gekeken naar wat zij als familie nodig hebben van de zorgverleners. Dit partnerschap in zorg vraagt niet zozeer een andere inhoud, maar vooral een andere manier van zorgverlening. Het is bij iedere zorgverlener bekend dat het gezin belangrijk is voor de gezondheid en het welbevinden van de patiënt. Toch is het maatwerk van zorgverleners vaak vooral toegesneden op de patiënt zelf en is de specifieke gezinssituatie in beperktere mate van invloed op de inhoud en organisatie van de zorg. Daarnaast is de zorg meestal zo ingericht dat voor ieder gezin zaken op dezelfde manier georganiseerd zijn.[2]

In deze module wordt de gezinsgerichte visie uitgelegd als basis voor het verdere vervolg van de opleidingen Obstetrie, ICN, HCN en Kinderverpleegkunde. Dit is nodig om hierop een eigen visie te ontwikkelen in relatie tot de visie van de instelling. De module omvat zelfstandige literatuurstudie, casusbesprekingen, discussie en het oefenen van communicatieve vaardigheden.

De UMC Utrecht Academie heeft onderstaande visie op gezinsgerichte zorg geschreven gebaseerd op de uitgangspunten van het ‘ Institute for Patient and Family-Centered care’.

Gezinsgerichte zorg is een werkwijze die betrekking heeft op de planning, uitvoering en evaluatie van de gezondheidszorg die is gebaseerd op relaties tussen zorgverleners, patiënten en families die voor alle partijen voordelen heeft.

De zorgprofessionals erkennen de cruciale rol die gezinnen spelen bij het waarborgen van de gezondheid en het welzijn van baby’s, kinderen, adolescenten, volwassenen en familieleden van alle leeftijden. De zorgprofessionals erkennen dat emotionele, sociale en ontwikkelingsgerichte ondersteuning een integraal onderdeel zijn van de zorg. De zorgprofessionals bevorderen de gezondheid en het welzijn van individuen en gezinnen en het behoud of herstel van de eigenwaarde en regie.

Gezinsgerichte zorg herdefinieert de relaties in de gezondheidszorg. Het is een benadering die van invloed is op beleid, onderwijs, voorzieningen en de relatie tussen de patiënt/familie en de zorgprofessional in het dagelijkse leven. Het leidt tot een betere gezondheid en efficiëntere inzet van middelen en een grotere patiënt- en familietevredenheid.[3]

Tijdens de lesdag ‘Gezinsgerichte zorg’ wordt kennisgemaakt met deze visie op gezinsgerichte zorg en worden handvatten geboden om dit in de praktijk toe te passen.

In dit document wordt gesproken over ‘ouders’ als onderdeel van het gezinssysteem en daarmee de primaire zorgverleners van het zieke kind. Met ouders worden ook verzorgers of naasten bedoeld. Voor de leesbaarheid is gekozen voor de term ‘ouders’ en ‘zij’.

In dit document wordt gesproken over ‘gezin’. In het concept van Family Centered & Integrated Care wordt het begrip ‘familie’ gerelateerd aan twee of meer personen die verwant zijn aan elkaar; dit kan zijn in biologische, emotionele of juridische zin. In de zorgverlening voor de baby en het oudere kind wordt de term ‘familie’ vertaald naar ‘gezin’. Er wordt dan gesproken van gezinsgerichte zorg.

(V&VN Expertisegebied Kinderverpleegkundige, 2015)

2.             Leerdoelen

De leerdoelen van deze module zijn ontleend aan de eindtermen van het CZO van de opleidingen kinderverpleegkunde, obstetrieverpleegkunde en intensive care-neonatologieverpleegkunde en aan de expertisegebieden kinderverpleegkunde en voortplanting, obstetrie en gynaecologie (VOG) van de V&VN.

De student:

- kan verwoorden wat de uitgangspunten van gezinsgerichte zorg zijn en kan deze toepassen in casuïstiekbespreking en in de praktijk;

- kan beargumenteren wat de meerwaarde van gezinsgerichte zorg is;

- kan beargumenteren op welke wijze de verpleegkundige ouders op de afdeling kan coachen en ondersteunen in hun rol als ouder en in hun regiefunctie;

- kan coping gedrag van kind en ouders herkennen en op basis daarvan het zelfmanagement versterken.