Doelgroep:

Medisch adviseurs/ verzekeringsartsen/ huisartsen van Interpolis en in opdracht van Interpolis werkende externe verzekeringsartsen en adviserend artsen (bedrijfsartsen en huisartsen).

Doel:

Kennis overdragen over chronische pijn en deze kennis kunnen toepassen in adviezen met betrekking tot behandeling/herstel, belastbaarheid en re-integratie.

Beschrijving:

Wat is chronische pijn?

Chronische pijn is één van de meest voorkomende gezondheidsklachten. In Nederland lijdt ongeveer één op de vijf mensen aan chronische pijn. Het is een serieuze en ernstige gezondheidsklacht, die zeer invaliderend kan zijn. Pijn wordt als chronisch beschouwd als de pijn langer bestaat dan 3 maanden. Dit kan pijn zonder duidelijke lichamelijke oorzaak zijn, pijn die blijft bestaan na het herstel van de oorspronkelijke weefselschade of pijn die niet in verhouding staat tot de gevonden afwijkingen bij onderzoek.

Wat zijn de gevolgen van chronische pijn?

Er is een hele grote groep mensen waarbij artsen niets in het bewegingsapparaat of de organen kunnen vinden wat de pijnklachten kan verklaren. Het heeft grote invloed op het dagelijks leven en leidt tot hoge kosten van gezondheidszorg, productieverlies, arbeidsverzuim en arbeidsongeschiktheid.

Het hebben van pijnklachten zonder een duidelijke uitleg of diagnose geeft onrust en angst. De pijn kan slecht slapen, moeheid, hartkloppingen, hyperventileren, zweetaanvallen tot gevolg hebben. Mensen met pijn gaan minder bewegen en niet meer sporten, ondernemen minder activiteiten en worden afhankelijk. De pijn en moeheid worden steeds erger en het lukt mensen niet om hun leven en werk weer op te pakken. Dit leidt veelal tot sociale isolatie, frustratie en depressiviteit.

Chronische pijn kun je aan de buitenkant niet zien. Dat maakt dat mensen met chronische pijn onbegrip vanuit de omgeving ervaren. Mensen krijgen van de arts te horen dat ze moeten “leren leven met hun pijnklachten”. Dit is een dooddoener, omdat met pijn niet te leven valt als de pijn alles heeft weggenomen wat het leven de moeite waard maakt. Verder voelen werknemers met chronische pijn zich vaak niet erkend door een bedrijfsarts of verzekeringsarts omdat zij meer zouden moeten kunnen doen dan zijzelf mogelijk achten. Maar hoe kunnen mensen met chronische pijn hun activiteiten oppakken en weer aan het werk gaan als de pijn hun volledig in de greep heeft, als de pijn de baas over hun leven is geworden?

Chronische pijn heeft een duidelijke oorzaak

In de geneeskunde wordt vaak gedacht dat de pijn psychisch is als voor de pijn geen lichamelijk oorzaak wordt gevonden; de pijn “zit tussen de oren”. Er bestaat een neiging om mensen met onbegrepen en onbehandelbare pijn niet serieus te nemen en automatisch toe te schrijven aan psychische stoornissen. In het licht van de huidige inzichten over pijn is dat achterhaald. Pijn wil altijd zeggen dat er iets mis is. Daarom dient pijn altijd heel serieus te worden genomen. Chronische pijn is niet ingebeeld. Toch kunnen we pijn ervaren zonder dat er weefselschade is. Een leven zonder pijn is niet mogelijk. Pijn is zinvol. Acute pijnklachten hebben meestal een duidelijke oorzaak. Het pijnsysteem beschermt ons voor gevaarlijke en levensbedreigende situaties. Als deze pijn er niet zou zijn, zou ons voortbestaan in gevaar komen. Pijn kan een nut hebben, maar het pijnsysteem kan ook zijn doel voorbijschieten en zich tegen ons keren. Chronische pijn is vaak zinloos en veroorzaakt nodeloos lijden. Bij chronische pijn gaan de klachten als het ware een eigen leven leiden. Dit dwingt ons ertoe te rade te gaan wat pijn te vertellen heeft en het pijnsysteem te controleren en repareren.

Chronische pijn is te begrijpen vanuit een ontregeling van het centrale zenuwstelsel: centrale sensitisatie en een overactief stressresponssysteem. Het alarmsysteem dat oorspronkelijk bedoeld is om te waarschuwen wanneer er gevaar dreigt in het lichaam is te scherp afgesteld. Er is sprake van een verhoogde waakzaamheid vanuit het brein. Het brein denkt dat er gevaar dreigt en geeft pijnsignalen af om te waarschuwen. Deze verhoogde waakzaamheid wordt centrale sensitisatie genoemd.

Kenmerken van een ontregeld centraal zenuwstelsel zijn: de pijn is in de loop der tijd steeds intenser geworden, de pijn verplaatst zich door het lichaam (meer en wisselende pijnplekken), klachten treden aan beide zijden van het lichaam op, zelfs kleine bewegingen geven pijn met als gevolg minder gaan doen, verhoogde gevoeligheid voor warmte en kou, aanraking van een niet zichtbaar beschadigde huid is pijnlijk, gewone pijnstillers doen weinig of niets meer, de pijn is onvoorspelbaar en maakt afspraken maken en plannen lastig, er zijn bedreigingen in het bestaan (geweest).

Chronische pijn is behandelbaar

De medische wereld is vaak onvoldoende ingericht om een ingewikkelde pijnklacht adequaat te kunnen analyseren en behandelen. Er is veel onwetendheid over chronische pijn en tijdgebrek. De geneeskunde biedt chronisch pijnpatiënten pillen, blokkades of doorsnijden van zenuwbanen, operaties en soms zelfs orgaanverwijdering en amputaties van ledematen op basis van de gedachte dat er weefselschade bestaat. De resultaten van deze behandelingen zijn teleurstellend, omdat de eigenlijke oorzaak een overgevoelig pijnsysteem is. Behandelingen die zich richten op de oorspronkelijke oorzaak voegen dan weinig meer toe. Deze behandelingen hebben vaak averechtse effecten: pijn door pijnbestrijding. Dit komt omdat het pijnsysteem zich heeft gewapend tegen mogelijke beschadigingen en daarmee de overleving waarborgt, maar ook overgevoelig kan worden. De aanpak dient zich dan ook te richten op onschadelijke behandelingen.

Door een juiste aanpak kunnen mensen zelf de regie over hun pijn en leven houden. Het pijnsysteem is flexibel en veranderbaar, het kan gevoeliger of ongevoeliger worden. Het begint met het goed in kaart brengen van het pijnprobleem. Het geeft een beeld van wat er aan de hand is, wat de verklaring voor de pijn is en wat de mogelijke betekenis van de pijn is. Het is van het allergrootste belang dat iemand een realistisch idee heeft over zijn pijn respectievelijk aandoening. De pijn wordt vaak minder of draaglijk doordat de instelling van het pijnsysteem gunstig wordt beïnvloed. Het pijnsysteem krijgt een “duwtje” in de goede richting, een normaliseerproces van het pijnsysteem wordt in gang gezet. De ervaring leert dat hierdoor de kwaliteit van leven aanzienlijk kan toenemen.

De huidige behandeling bij chronische pijn richt zich op pijneducatie. Pijneducatie is een wetenschappelijk onderbouwde interventie die bijdraagt aan een succesvolle behandeling van patiënten met chronische pijn. Pijneducatie heeft als doel de kennis van patiënten van neurofysiologische mechanismen van pijn te vergroten en deze te integreren in een breder biopsychosociaal perspectief. Dit stelt de patiënt in staat om op een adequate manier met zijn pijn om te gaan. Het is van belang dat dit gebeurt via een persoonlijke benadering die aansluit bij de gedachten, gevoelens, bezigheden en omgevingen van de patiënt.

De optimale wijze van omgaan met pijn is individueel verschillend. Op basis van de kennis en inzichten verkregen middels pijneducatie kan de patiënt in samenspraak met zijn behandelaar een eigen pijnmodel maken, de optimale pijncopingstrategie formuleren en de geschikte copingstrategie gaan toepassen. Acceptatie en commitment therapie (ACT) kan hierin bijdragen om van een leven strijdend tegen pijn, naar een waardengericht leven met de pijn te komen. ACT is een derde generatie gedragstherapie waarin inzichten uit de gedragstherapie, cognitieve gedragstherapie en mindfulnessbased therapieën worden geïntegreerd. In ACT ligt de nadruk niet op het controleren van pijnlijke ervaringen en pijn, maar op doen wat ertoe doet in je leven ondanks pijn, beperkingen en pijnlijke gevoelens.