Naam:            Tilda Timmers

Bedrijf:            Frou Frou Begeleiding

Boek:              ”Toen kreeg ik weer lucht”

Website:          www.froufroubegeleiding.nl

Contact:          info@froufroubegeleiding.nl

Telefoon:         06-40826534

Ik heb deze eerste opzet voor mijn training hieronder uiteengezet. De daadwerkelijke training zal nog uitgebreider worden. De onderwerpen die ik wil gaan behandelen zijn staan hieronder in willekeurige volgorde genoemd met bijbehorende uitleg

• Postnatale depressies bij net bevallen moeders (en vaders)

Veel net bevallen ouders zijn ontzettend moe, zo net na de bevalling. Bij de moeder spelen hormonen daarnaast nog een grote rol. Tevens is de nieuwe rol als moeder (en vader) een enorme aanpassing voor de meeste nieuwbakken ouders. Ook speelt de enorme verantwoordelijkheid die je voelt voor de zorg voor je kindje(s) een grote rol. Veel moeders vinden dit erg overweldigend aan het begin, maar soms tot een jaar (of langer) na de bevalling aan toe. Borstvoeding (hoe mooi ook) kan daarnaast ook voor extra stress en uitputtingsverschijnselen zorgen bij de kraamvrouw. Als je dit allemaal bij elkaar optelt, is het dus erg belangrijk, om goed stil te staan bij wat er zich allemaal in moeders hoofd afspeelt. Omdat je geen glazen bol hebt en dus niet in haar hoofd kan kijken is het evident dat je als kraamverzorgster op tijd leert te signaleren, als er meer aan de hand blijkt, dan gewoon de standaard vermoeidheid en babyblues. Wat moet je doen als je een postnatale depressie vermoed en hoe pak je dit vervolgens aan? Hoe we dit alles gaan doen, zal ik hieronder verder omschrijven.

• Historie van de betreffende mama: eerder een PND gehad of algemene depressie ondergaan? Lees je goed in van te voren!

Bij sommige moeders treedt een postnatale depressie spontaan op, zonder hiervoor enige vorm van depressiviteit te hebben doorgemaakt. Deze moeders hebben niet eerder in hun leven neerslachtigheid gekend of herkennen dit niet bij zichzelf. Voor andere moeders is depressie “gesneden koek”, bij wijze van spreken. Zij hebben een of meerdere malen eerder in hun leven last gehad van een burn-out, depressie of overspannenheid. Deze moeders weten dit van zichzelf, maar jij nog niet. Als kraamverzorgster is het dus belangrijk, dat je je goed inleest van te voren. Loopt de moeder in spe bijvoorbeeld bij de POP-poli? Vraag dan of je haar dossier van te voren mag lezen. Je kan hiervoor toestemming vragen aan de aanstaande ouders en uitleggen waarom je het belangrijk vindt om dit te doen. Als je dit netjes uitlegt, zullen de meeste moeders hier waarschijnlijk wel voor open staan. Heb je het dossier van de kraamvrouw gekregen? Lees dit dan grondig door! Het is belangrijk dat je alle ins en outs van haar verleden kent en dat dit tijdens de intake bij haar thuis ook wordt besproken. Zo haal je de spanning al voor een deel van dit onderwerp af. Vraag ook aan de mama in spe hoe zij zich toen voelde, welke signalen ze zich nu nog kan herinneren, hoe gedroeg ze zich toen, at ze veel of weinig, was ze emotioneel of juist heel afgevlakt, etc? Kan jij niet zelf de intake doen? Vraag dan of de betreffende persoon die het namens jou doet, om goed door te vragen, zodat jij straks alle informatie tot je beschikking hebt. Communicatie is de sleutel tot succes dus focus je je hierop, samen met het team en natuurlijk de ouders. Voorbereiding is essentieel.

• Signalen van een postnatale depressie

Niet elke moeder heeft een postnatale depressie zoals in het boek “De gelukkige Huisvrouw” van Heleen van Rooyen. Hier zie je een mama die haar kind verwaarloost, er niks van wil weten en in een verhuisdoos stopt. Ze doet eigenlijk alsof de baby niet bestaat. Daarna wordt ze opgenomen in een psychiatrische inrichting. Dit is een beeld wat veel mensen hebben bij een PND.

Maar er is ook een ander scenario, meerdere zelfs, waarin moeders anders reageren. Sommige moeders lijken eufoor over hun baby, andere zijn zwijgzaam en terughoudend. Een andere moeder is weer heel erg onzeker, maar houdt wel overduidelijk zielsveel van haar kindje. De opties zijn eindeloos.

Wat zijn nu de signalen van een postnatale depressie?

• Lusteloosheid
• Weinig of juist veel eetlust
• Niet of heel weinig slapen (en dan bedoel ik dus als de baby slaapt)
• Extreem perfectionisme en de lat hele hoog leggen voor zichzelf
• Heel angstig en daaruit voortvloeiend: intrusies
• Erge onzekerheid die niet gerust te stellen is
• Agressiviteit of hoge mate van frustratie
• Vermijdend gedrag
• Ongeïnteresseerd richting de baby
• Slechte lichamelijke verzorging
• Vermindering van de cognitieve functies, bijvoorbeeld moeilijk kunnen concentreren
• Neerslachtigheid
• Moeder heeft het gevoel buiten het leven te staan
• Er zijn veel negatieve gedachten en gevoelens over het moederschap
• Veel  en vaak huilen gedurende de dag
• Moeder is onredelijk en onaardig tegen je directe omgeving

• Hoe ga je het gesprek aan?

Het is heel belangrijk dat je het gesprek aangaat met de kraamvrouw die voor je zit. Het is van groot belang dat het taboe doorbroken wordt, wat zich op dat moment in haar hoofd afspeelt. Jij als kraamverzorgster bent de eerste die dit alles op kan merken. Dus het is aan jou, om de vroege signalering om te gaan zetten in daadkracht. Probeer eerst op ene laagdrempelige manier contact met haar te maken. Naast de koetjes en kalfjes en de gesprekken over de dagelijkse verzorging van de baby en haarzelf, is het belangrijk dat je steeds iets persoonlijker te werk gaat. Niet te hard van stapel lopen op de eerste dag, maar geleidelijk aan, werk je naar het gesprek toe. Zorg dat de baby slaapt als je het gesprek aangaat en dat er gene bezoek gepland is. Telefoons uit het zicht en dan kun je beginnen.

Let op non-verbale communicatie. Een moeder kan met een opgewekt gezicht zeggen dat het goed gaat, maar vaak geeft de non-verbale communicatie veel weer van hoe het daadwerkelijk met deze moeder gaat.

Voorbeelden van non-verbale communicatie:

• Wegkijken (geen oogcontact) of naar buiten staren terwijl je tegen de moeder praat
• Op haar telefoon kijken of in een boek/tijdschrift verdiept zitten lezen, terwijl jij contact probeert te maken
• Weggedraaid zitten, dus van jou afgedraaid terwijl je het gesprek aangaat
• Gefronste blik (dit kan ook op hoofdpijn duiden, dus vraag dit eerst uit)
• Houding, neerslachtig, ineengebogen lichaamshouding. Dot kan duiden op ongemak, maar ook op depressiviteit, lusteloosheid of onzekerheid
• Gebaren die moeder of vader maakt. Ook al praten ze rustig, als ze tegelijkertijd drukke gebaren maken, duid dit vaak op ongemak, irritatie, ongenoegen aan hun kant
• Soms zie je een bepaalde trek over iemands gezicht gaan. Dit kan onbelangrijk lijken, maar vaak zit het hem in die kleine dingen. Een korte frons, een gespannen trek om de mond, let hier goed op
•  
• De intonatie van hoe je dingen zegt en de moeder voor je. Let hier goed op. Je kan ik voel me prima, op verschillende manieren zeggen. Noem voorbeelden
• Ademhaling: zit de moeder voor je hoog in haar ademhaling? Dan wijst dit vaak op spanning, stress of overweldigd zijn. Probeer hier aandacht aan te besteden op ene niet veroordelende manier en samen de ademhaling weer naar beneden in de buik te krijgen

Het gaat er bij non-verbale communicatie niet over of je je als gesprekspartner iets als goed of fout bestempeld. Het is belangrijk dat je je bewust wordt van wat er zich voor je neus afspeelt, zonder dat je daar voorheen geen aandacht aan zou besteden. Bijvoorbeeld, ook al zegt de mama voor je niets wat zou kunnen duiden op een PND, ze het wel kan uitstralen door middel van haar non-verbale communicatie.  Of ze dit nu bewust of onbewust doet.

Probeer tijdens het gesprek met de kraamvrouw op dezelfde golflengte te komen. Spiegel haar lichaamshouding, haar woordkeuze, gebaren, etc.  Op deze manier komen jullie meer op ene lijn te zitten en voelt de moeder zich sneller veilig en vertrouwd bij jou als gesprekspartner. Je wint dan sneller een gevoel van begrip, sympathie en dus vertrouwen. Knik af en toe, zeg “hmm” en laat af en toe een glimlach zien aan de moeder voor je. Hiermee laat je zien dat je haar begrijpt, aanvoelt en meeleeft. Op gepaste momenten, zonder overdrijven. Zo laat jij ook zien dat je haar serieus neemt en dat jij je ontspannen en zelfverzekerd voelt.

Om het wat concreter te maken, geven we hierna een aantal voorbeelden:

Moeder vertelt met een stralend gezicht dat ze zich zo goed voelt. Ze is onlosmakelijk met haar kindje verbonden, maar je ziet haar ogen alle kanten op flitsen. Ze kijkt je amper aan en kijkt onrustig om zich heen. Ze wil haar baby niet aan anderen afgeven en wil alles zelf doen. Hoe pak je dit aan?

Of je ziet de moeder voor je dat ze vaak en veel slikt. Ze heeft bijna letterlijk ene brok in haar keel zitten ,die ze weg wil slikken. Ze praat met je, maar lijkt afwezig. Ze staart uit het raam en geeft geen antwoord op je vragen. Als je vraagt of ze moe is, antwoord ze bevestigend en gaat in bed liggen. Later hoor je haar huilen in bed. Wat zou je in dit geval doen?

• Gesprekstechnieken: hoe kaart je dit onderwerp nu aan?

In principe is het beste om altijd open vragen te stellen. Dit zijn vragen, waarop het antwoord niet alleen ja of nee kan zijn. Voorbeelden van gesloten of sturende vragen, zijn vragen als: “Ben je blij dat je moeder bent geworden” Of: ”hou je veel van je kindje?” In principe zijn sturende of gesloten vragen niet handig om een gesprek mee te beginnen. Je krijg weinig informatie uit de kraamvrouw en het risico is, dat het klinkt als een ondervraging van de recherche voelt voor haar, in plaats van een ontspannen gesprek.

Open vragen zijn meer geschikt. Dit zijn vragen die beginnen met de vijf W’s:

• Waarom
• Wie
• Wat
• Waar
• Wanneer
• Hoe

Met open vragen, verkrijg je ook veel meer informatie dan dat je met gesloten vragen zou verkrijgen. Je zou bijvoorbeeld kunnen vragen:

• Wanneer ontdekte je dat je zwanger was?
• Hoe voelde je je toen?
• Wie was je grote voorbeeld toen je opgroeide?
• Waar was je, toen de bevalling begon?

Deze vragen werken vaak meer stimulerend en voelen makkelijker aan voor de kraamvrouw die voor je zit.

Soms werkt het niet zo makkelijk. Bijvoorbeeld als je een moeder of vader voor je hebt zitten die niet of amper reageert op vragen. Allereerst is het heel belangrijk dat je voorzichtig te werk gaat. Je weet immers nooit helemaal zeker wat er zich in zijn of haar hoofd afspeelt op dat moment. . Je zou kunnen beginnen met vragen waar het antwoord alleen maar “ja” op kan zijn. Bijvoorbeeld:

• Je bent gisteren bevallen, begrijp ik?
• Dit is je eerste kindje, toch?
• Ik las dat je 33 jaar oud bent, klopt dat?
• Jij en je partner zijn 5 jaar samen las ik?

Als je vaak “ja” antwoord op een vraag, groeit van binnen je vertrouwen in de ander als gesprekspartner. Op die manier, zal de kraamvrouw zich sneller geneigd voelen om meer antwoorden aan je te geven. Op het moment dat je merkt dat ze zich meer vertrouwd en dus ook meer op haar gemak voelt, kan je verder gaan met wat meer specifieke vragen, die meer open van karakter zijn, bijvoorbeeld:

• Hoe voel je je vandaag?
• Wat vind je het lastigst momenteel?
• Waar kan ik je nu het beste mee helpen?
• Wat heb je nu van mij nodig?

Op deze manier komt er vaak en echt gesprek op gang, dat niet geforceerd of ongemakkelijk voelt. Stel voor jezelf een standaard lijstje op van vragen die je zou kunnen stellen, als je een ppd vermoed bij je kraamvrouw. Deze vragen gaan we zo meteen klassikaal bespreken.

• Gesprekken oefenen door middel van rollenspellen en feedback op jullie aanpak

Nu we uitgebreid hebben besproken hoe het voeren van zo’n gesprek in zijn werk kan gaan, is het belangrijk dat jullie gaan oefenen met deze materie. Schroom niet en laat je innerlijke schaamtegevoelens even voor wat ze zijn. Geef je over aan de rol die je zo dadelijk toebedeeld krijgt. Verplaats je in de persoon die je ze moet gaan spelen. Laat je vragen los op je gesprekspartner en zie wat er gebeurt. Ik kom af en toe even bij jullie kijken om te zien hoe het in zijn werk gaat. Ik deel casussen uit en jullie gaan elk een keer de kraamvrouw en een keer de kraamverzorgster rol aannemen.

Naderhand krijgen jullie feedback van mij en je collega’s. We gaan werken met tips and tops , dus beginnen met iets positiefs en daarna geef je elkaar een tip.

• Hoe ga je om met weerstand en als moeders en vaders niet open staan voor jouw input?

Het kan voorkomen, dat de ouders die je voor je hebt zitten, niet open staan voor jouw input. Sommige mensen denken: ’bemoei je met je eigen zaken’. Of: ‘ik ken jou amper, wat kom jij me nou vertellen over mij of mijn partner?’ Vaak merk je dat ouders zich wat betreft de baby graag voor laten lichten door een kraamverzorgster, maar als het om hen zelf gaat, ze jouw gedrag als bemoeienis of over the top kunnen ervaren. Hoe ga je hiermee om? Wat is op zo’n moment de beste aanpak? Hoe handle je de weerstand van deze nieuwbakken ouders?

1. Gooi het open. Wees eerlijk over wat je denkt op dat moment. Zeg: ”Ik merk weerstand bij jullie, klopt dit?”
2. Vertel vervolgens wat je intenties zijn en waarom je voor deze aanpak hebt gekozen
3. Laat hen uitpraten, soms zelfs even uitrazen, uithuilen, etc. Geef ze de ruimte om alles te zeggen wat ze dwars zit zonder ze te onderbreken.
4. Knik ondertussen en luister geïnteresseerd.
5. Respecteer hun mening en probeer ze niet van jouw gelijk te overtuigen
6. Leg vervolgens uit, wat jouw ervaringen zijn op dit gebied en wat je meestal doet in deze situaties en dat dit niet betekent dat dit noodzakelijk ook voor hen geld
7. Geef vervolgens de naam of een website aan hen van iemand die je hoog hebt zitten zoals een therapeut, coach of psycholoog. Laat de ouders zelf lezen op desbetreffende website en zelf tot de conclusie komen of dit iets voor ze is of niet
8. Zo niet, dan heb je het geprobeerd
9. Zo ja: weten de ouders waar ze terecht kunnen voor adequate hulp en kan je dit later in de kraamweeg nog ene keer op terug komen
10. Zeg bij het exit gesprek dat je hun kracht bewonderd en benoem desbetreffende hulpverlener (geef een flyer/visitekaartje) nog een keer en druk hen op het hart er niet alleen mee rond te lopen, als de babyblues onverhoopt langer aanhouden

• Doorverwijzen, wanneer (vroege signalering is evident)  en naar wie

Als je een postnatale depressie vermoed bij de kraamvrouw, os het essentieel dat deze moeder zo snel mogelijk hulp krijgt. Als dit niet gebeurt, kan het zijn dat moeders er te lang in hun eentje mee rondlopen. De gevolgen hiervan zijn verstrekkend. Niet allen voor de moeder (eenzaamheid, isolatie, langdurende depressie, angsten, etc), maar ook voor het kindje. Zo kan een pnd de hechtingsrelatie negatief beïnvloeden en kan het kindje (emotioneel) verwaarloosd worden. Ook op relationeel vlak, kleven er veel risico’s aan een onbehandelde pnd. Dus schroom niet en wijs ze snel door naar ene hulpverlener, zodat ze weten dat ze er niet alleen voor staan.

Opties om naar door te verwijzen:

• Babyblues Domstad (lange wachtlijst)
• Bernadette Lovendaal: EMDR en gedragspsycholoog
• Tilda Timmers: ervaringsdeskundige en gespecialiseerd therapeut voor moeders met een pnd

• Ervaringen vanuit het werkveld: wat hebben jullie al meegemaakt met betrekking tot dit onderwerp? Hoe verlopen dit soort gesprekken? Waar loop je tegenaan?

Sommigen van jullie hebben wellicht al ervaring met het opmerken van een vroegtijdige) postnatale depressie. Kunnen jullie de ervaringen uit jullie werkveld met ons delen? Kunnen jullie voorbeelden noemen waarin het goed en misschien minder goed is gegaan?

Als dit moeilijk blijkt, vertel dan over je eigen ervaring met kraamverzorgster toendertijd toen je zelf moeder werd.

• Afsluiter: huiswerk mee voor de volgende sessie. Oefenen met bovenstaande en volgende keer notities meenemen van hoe het gegaan is.

We hebben de vorige keer besproken hoe je het gesprek aangaat, hoe je non-verbale communicatie signaleert en hoe je weerstand kan handelen. We gaan het hebben over:

- Wat zijn jullie bevindingen in de praktijk?

- Wat werkte goed? Hebben jullie vragen?

- Zijn er dingen waar jullie tegenaan zijn gelopen of die extra aandacht vragen?

• Duur van de training:

twee trainingen van elk drie uur.

• Voorstel aantal accreditatiepunten:

Ik stel voor om zes punten toe te kennen aan deze training.

• Kosten:

De kosten voor deze training zijn € 480,- euro voor twee trainingen.

• Aanvang:

Deze cursus zal aanvangen vanaf 2 Januari 2019 en vanaf dat moment op de woensdag, donderdag en/of vrijdag te volgen zijn. Dit zal afhankelijk van het aantal inschrijvingen.