Verantwoording

Als verpleegkundige kom je mensen tegen die uit hun evenwicht zijn. Mensen met klachten als slaapstoornis, angst, pijn bij bijvoorbeeld artrose of reuma, burnout, verklaarde en niet verklaarde klachten (SOLK). Als aanvulling op de reguliere observatie en anamnese kun je naar deze klachten in de mens kijken vanuit het drieledig mensbeeld (Steiner, 1991, 1996), een visie vanuit antroposofisch perspectief. Dit mensbeeld schetst de mens als polair wezen. Een wezen die aan de ene kant denken kan (bovenpool) en aan de andere kant doen kan (onderpool). Deze twee polen worden met elkaar in verbinding en in evenwicht gebracht door het ritmische middengebied van de mens, het derde aspect van dit drieledige mensbeeld. (Buehler, 1983)

Er is een anamnese ontwikkeld waarin dit in kaart wordt gebracht. Er wordt gekeken naar de basale levensfuncties, ofwel de vitaliteit en de gewoonten waarmee ieder mens op zijn eigen wijze het dagelijkse leven vorm geeft. Uit te vragen aan de hand van opname en uitscheiding; warmte en koude; vermoeid of onvermoeibaar; voeding, toegespitst op voorkeur van smaak ( zoet, zuur, zout en bitter); pijnbeleving; slaap- en waakritme (Bentinck, 2014). Deze anamnese geeft zicht op de mate ‘van uit evenwicht zijn’ en specifieker de disbalans tussen de twee genoemde polen. Deze verstoring kan worden hersteld door het zelfherstellend vermogen van de mens aan te spreken met Volkier Bentinck massagetherapie (de ritmische inwrijving volgens Volkier Bentinck) . 

Deze massagetherapie, is ontwikkeld door Volkier Bentinck, heileuritmist en fysiotherapeut, op aanwijzing van Dr. Ita Wegman. Tijdens zijn leven heeft hij samengewerkt aan de uitwerking van de medische massagetherapie met een kunstzinnig therapeut, arts, verpleegkundige en fysiotherapeut. . Hij heeft de opdracht aan de verschillende beroepsgroepen in de gezondheidszorg  gegeven, zijn gezichtspunten  van deze massagetherapie op de eigen wijze van het beroep in te zetten in het beroepsveld. De ontwikkeling van deze module is ontstaan uit deze samenwerking. Het is een interdisciplinaire module waarin deze massagetherapie wordt aangeleerd. (Bentinck, 2014. p12)

Naast colleges en vaardigheidsonderwijs wordt ter ondersteuning en verdieping de lesinhoud ook kunstzinnig aangeboden.

Deze moduul is tot stand gekomen in samenwerking met de Volkier Bentinck Stichting (www.volkierbentinckstichting.nl) en  Plegan Opleidingen (www.plegan.nl) 

Cursusbegeleiders Alice van Kuilenburg en Petra Cost Budde, voor de ontwikkeling van de module in samenwerking met Mirjam Zonneveld.

Leerinhoud

Wanneer je te doen hebt met iemand die ziek is, is het gezonde evenwicht verstoord. Een arts heeft een diagnose gesteld en doorverwezen naar de verpleegkundige zodat de cliënt ondersteund kan worden in het  weer regie krijgen over zijn eigen bestaan. (Huber, 2011) De verpleegkundige neemt een anamnese af waarin de basale levensfuncties en de gewoontes in het dagelijks leven een prominente plek krijgen. Denk aan het slaap en waak ritme; de in en uitscheiding; (Emous, 2009;Raschen, 1994) bewegingspatronen; in- en ontspanning gedurende de dag en in een week; ervaren van welbehagen of onbehagen; warmte of koude beleving in het lichaam ( Schoorel, 2014); ervaren van pijn. Met deze gegevens kun je in de mens de verhouding tussen de twee tegengestelde polen in kaart brengen. De verhouding tussen de bovenpool, ook wel zenuw zintuigpool genoemd en de onderpool, ook wel stofwisselings-ledematenpool genoemd. ( Buehler, 1983; Steiner, 1991, 1996) In de bovenpool staan de koele vormende denkkwaliteiten en zintuigen centraal. In de onderpool de warme actieve stofwisselingsprocessen en activiteiten die tot handelen aanzetten. Zo kun je met een hoofd heet van de hoge koorts niet helder denken en met ijskoude handen en voeten moeilijk de veters van je schaatsen strikken. Iedere pool heeft zijn eigen plaats in het lichaam, wanneer één van beide poolprocessen  de overhand krijgt, is het evenwicht tussen beiden verstoord. Zo kun je niet inslaap komen wanneer de koele activiteiten van de bovenpool zo actief zijn in het hele lichaam dat het lichaam geheel koud is tot en met de voeten en het denken nog op volle toeren draait. Tussen de twee poolprocessen ligt het ritmische middengebied in het lichaam, in het hart en de longen. Hier vindt de afstemming plaats tussen de twee poolprocessen. ( Buehler, 1983; Steiner, 1991, 1996) 

Een disbalans kun je weer in evenwicht brengen door de overheersende pool tot bedaren te brengen. Volkier Bentinck heeft hiervoor de medische massagetherapie,  de Volkier Bentinck massagetherapie als methode, ontwikkeld. ( Bentinck, 2014)In deze module maak je intensief kennis met het drieledig mensbeeld door zelf ervaringen op te doen aan de twee poolprocessen en hoe het ritme hier zijn invloed op hebben kan. Je leert de kwaliteiten van de twee poolprocessen kennen in de wereld om je heen, denk aan zure smaak tegenover een zoete smaak .(Dunn, 2013; Soesman,2014) of een vierkante vorm of een ronde vorm, ervaren van licht en donker, van warm en koud. Hiermee worden oefeningen gegeven en wordt er met houtskool getekend (Collot d’Herbois methode, om licht en duisternis te ervaren)(Collot d’Herbois, 1992). 

Je leert deze kwaliteiten herkennen in de mens, door gerichte vragen te stellen. Een anamnese maak je je eigen om meer zicht te krijgen op de verhouding tussen de twee poolprocessen en de werking van het ritmische middengebied. Je maakt een casusbeschrijving van een cliënt waaruit de verhouding tussen de twee polen blijkt.

Het ritmische middengebied neemt een speciale plaats in. In de algemene verhouding van 1 ademhaling tegenover 4 hartslagen werken deze organen. Zij vervullen een functie om de twee polen op elkaar af te laten stemmen. Wanneer je enorm schrikt en het hart in de keel slaat is deze afstemming geheel zoek; je kunt doodstil blijven staan verlamd van schrik: niet in de handeling kunnen komen (overheersende bovenpool) of juist zonder enig stuur, denkvermogen, als een bezetene wegrennen (overheersende onderpool). Met het juiste ritme kun je invloed uitoefenen op herstel van evenwicht. De reden waarom ritmen op vele manieren geoefend worden, vooral door het actief met het eigen lichaam te doen door lopen, klappen, doorgeven van ballen op ritmische wijze.

Je leert het evenwicht te herstellen met de ritmische handgrepen van de Volkier Bentinck methode. Je  oefent intensief de massage handgrepen: ritmische handgrepen die stap voor stap worden aangeleerd  voor boven- en onderpool behandelingen. Deze methode kent zeven stappen om de overheersende onderpool te reduceren en vierstappen om de overheersende bovenpool te reduceren. Tijdens een herstel proces kan het mogelijk zijn dat je afwisselend beide polen reduceren moet. Door het afnemen van een anamnese en het navragen en observeren van de effecten van de behandeling, kun je vrij nauwkeurig inschatten welke handgreep toegepast moet worden. Dit wordt geoefend aan casussen ingebracht door de cursusleiding en ook door bespreken van casussen die cursisten inbrengen.

Tijdens de gehele module werk je met minimaal één cliënt waar je minimaal zeven maal de Volkier  Bentinck methode op toepast. Dit werk je uit in een case studie en bespreek je na in de lessen.