Studiedag “Werken vanuit de Systeemtheorie”

De studiedag is van 9.00 tot 17.00 uur en het aantal deelnemers is gesteld op maximaal 18 personen. De dag is in eerste instantie voor Orthopedagogen-Generalisten  maar kan zeker aangevuld worden door andere disciplines die werkzaam zijn in de zorgcontext van scholen zoals schoolmaatschappelijk werkers, zorgcoördinatoren en leerlingbegeleiders. Dit vergroot de interne samenwerking, begrip voor elkaars perspectieven, belangen en posities met als uiteindelijke doel dat men tot een overkoepelend gezamenlijk denkkader kan komen.

Tijdens de dag staat de wisselwerking tussen mensen in de schoolcontext centraal en hoe je deze zó kan beïnvloeden dat er positieve interactiepatronen ontstaan waarin elk lid van het “systeem” en in het bijzonder het kind/de jongere zich verder kan ontwikkelen. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de systeemtheorie.

De systeemtheorie is een metatheorie, een visie uitgaande van circulariteit en het sociaal constructivisme. Dat wil zeggen dat de ´waarheid´ subjectief is en vanuit ieders perspectief bekeken wordt. Het probleem/ de hulpvraag wordt niet alleen bekeken vanuit het individu maar vanuit het individu én zijn omgeving.

De attitude waarmee de leerlingen/cliënten tegemoet getreden worden, is gebaseerd op de overtuiging dat de mens in staat is krachten te mobiliseren in gezamenlijkheid met andere mensen waardoor stagnatie in de ontwikkeling van kind, gezin en relatie doorbroken kan worden. Uitgangspunt is dat essentiële informatie altijd voorhanden is binnen het leerling/cliëntsysteem.

De systeemtheorie wordt tijdens de dag geïntegreerd met de 7 stappen van het Handelingsgericht werken, waarin vooral de afstemming en wisselwerking, positieve aspecten en het systematisch, strategisch in stappen en transparant werken worden uitgelicht.

Elke systeemdenkend medewerker/ hulpverlener is in ontwikkeling tot betrekkingsdeskundige. We onderscheiden de volgende kenmerken van een basisattitude van een systeemdenkend medewerker/hulpverlener:

• Actief (participerend-observerend) deel zijn van het geheel
• Erkennen op betrekkingsniveau
• Met instemming zinvolle informatie toevoegen
• Bewerken van ‘dilemma van verandering’
• Organiseren van behandelcontext in een voortgaand proces

In de training bestaande uit 2 dagdelen van 4 uur zullen zowel een inleiding tot de systeemtheorie, de daarbij behorende basisattitude en de methodische uitwerking op individueel, (school)relatie en gezinsniveau behandeld worden. Ook zal er voldoende ruimte en aandacht zijn voor het inbrengen en uitwerken volgens de systeemtheorie methodiek van eigen casuïstiek.

Eindtermen

1. Het kunnen benoemen en herkennen wat systeemtheorie inhoudt en de verschillende stromingen kunnen onderscheiden.
2. Bewustzijn ontwikkelen over de eigen context en de invloed daarvan kunnen zien op het eigen handelen.
3. Het verschil tussen inhoud en betrekking kunnen onderscheiden.
4. Het kunnen verkrijgen van permissie van alle systeemleden om samen te kunnen werken.
5. De verschillende perspectieven, posities, belangen en patronen van de systeemleden kunnen onderscheiden.Het kunnen komen tot een gezamenlijk denkkader.
6. Het in relatie tot elkaar kunnen zien van krachten en mogelijkheden van de systeemleden.
7. Het kunnen zien wat de hulpvragen van de diverse leden van het systeem zijn en aan kunnen geven op welk niveau ze liggen.
8. Het kunnen zien en gebruiken van verbale en non-verbale communicatie.
9. De dilemma’s van verandering kunnen zien en bewerken.
10. Het verschil tussen 1e en 2e orde veranderingen kunnen zien.
11. Een begin gemaakt te hebben met het stellen van circulaire vragen.
12. Symptomen kunnen zien als tegenstrijdigheden van meerdere sociale contexten tegelijkertijd.
13. Het kunnen inzetten van de basisattitude.
14. Kunnen denken in termen van relationele patronen (systemogram, triades en verschillende contexten)
15. Een begin maken met het opstellen van systeemhypotheses.
16. Het strategisch, positioneel en doelgericht kunnen leiden van een Multi Disciplinair Overleg.
17. Het bewust zijn van ieders positieve, verantwoordelijkheid en belang en dit doelgericht kunnen inzetten.
18. Het kunnen zien hoe systeemtheorie ingezet kan worden op alle systeemniveaus van de school (leerling, ouders, klas, docenten- en ondersteuningsteams, management en de schoolcultuur)

Programma van de dag

9.00u     Korte kennismaking op systemische wijze (eindterm 5, 6, 7 en 9)

9.30u     Theoretische inleiding tot de systeemtheorie: Paraplu, inhoud en betrekking, systeemhypothesen, betekenissen, interactiesequenties,  triades, dilemma van verandering, 1e en 2e orde veranderingen, systemogram en triades (eindtermen 1, 3, 5, 9, 10, 11, 13, 14, 15 en 16)

10.30u   Koffiepauze

10.45u   Vervolg inleiding tot de systeemtheorie: tekenen van een systemogram en de bijhorende triades met gebruik van eigen casuïstiek. (eindtermen 1, 3, 5, 7, 8, 9, 10, 11 en 15).

12.00u   Theorie circulaire vragen (eindterm 12)

12.30u   Lunchpauze

13.00u   Het bedenken van circulaire vragen in de eerder gebruikte casuïstiek, daarna uitspelen in een rollenspel (eindtermen 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12 en 14)

14.00u   Het kunnen inzetten van systeemtheorie in de school: systeemniveaus, model MDO’s, groepsdynamiek en pesten. (eindtermen 13, 14, 16, 17 en 18)

14.30u   Theepauze

14.45u   Vervolg het kunnen inzetten van systeemtheorie in de school: systeemniveaus, model MDO’s, groepsdynamiek en pesten. (eindtermen 13,  14, 16, 17 en 18)

15.30u   Integratie van alle behandelde stof in het voorbereiden en het uitspelen van een MDO van de eerder gebruikte casuïstiek. (eindtermen 1 tot en met 19)

16.50u   Evaluatie en uitreiking van de certificaten; 1 daagse training Systeemdenkend medewerker.

17.00u   Einde

Literatuur

Lawick, J. van, Savenije, A. (2014), Hoofdstuk 14: Basisbegrippen (betekenisgeving, familieorganisatie, dialoog, (facultatief: triades), gezinsontwikkeling en intergenerationele patronen, narratieven en veerkracht en hulpbronnen.). In: Savenije, A., Lawick, M.J. van , Reijmers, T.M. (red). Handboek Systeemtherapie. pp 212-222. Utrecht, De Tijdstroom.

Savenije A. en Lawick, J. van (2014) Hoofdstuk 15. Methoden en technieken: Genogrammen, gezinskaart, systemogram en tijdlijn. In: Savenije, A., Lawick, M.J. van , Reijmers, T.M. (red).  Tweede, herziene druk. Handboek Systeemtherapie. pp 234-239. Utrecht, De Tijdstroom

Teitler, P., (2010), Lessen in orde. Handboek voor de onderwijspraktijk. Bussum: Uitgeverij Coutinho. Hoofdstuk 6 pag 109-116 en hoofdstuk 8 129-141.

Borra, R., (1997), Het verhaal van Aisja en Akram. In: Maandblad Geestelijke volksgezondheid 2 (1997), Baarn: Bosch & Keuning pag 115-126.

Savenije A. en Lawick, J. van (2014) Hoofdstuk 15. Methoden en technieken: Inleiding, informeren, systemische vragen, focussen, uitvergroten en vertragen. In: Savenije, A., Lawick, M.J. van , Reijmers, T.M. (red).  Tweede, herziene druk. Handboek Systeemtherapie. pp 223-234. Utrecht, De Tijdstroom.