Wat moeten we doen?

Mag je weg kijken om (bijstand)gezinnen te steunen het hoofd boven water te  houden terwijl je weet dat er bijverdiend wordt? En zo ja, hoeveel dan precies?

Hoever gaat de eigen verantwoordelijkheid van de cliënt als je ziet dat hij of zij beslissingen neemt, of juist niet neemt, die hem of haar of haar gezin zelf schaden?

Geef je je cliënt aan als die zich schuldig maakt aan fraude/criminaliteit?

Blijf je samen werken met een collega die een groot hart heeft voor de jeugdzorg maar privé een levensstijl heeft die daar niet mee te verenigen is?

Deze zeer concrete problemen waar vrijwel alle jeugdzorgorganisaties in meer of mindere mate mee worstelen zijn in feite morele dilemma’s. Morele dilemma’s gaan over het moeten besluiten tussen twee alternatieven (twee ‘ kwade’ of twee ‘goede’ die je niet tegelijk kunt realiseren).

Besluiten nemen in de jeugdhulp is niet gemakkelijk. Regelmatig gaat het daarbij om situaties die van grote invloed kunnen zijn op het leven van jeugdigen en hun gezin terwijl de gevolgen van de besluiten niet goed zijn te overzien. Professionals zijn zich hier in sterke mate van bewust. Ze missen soms het houvast om te kunnen bepalen waar ze goed aan doen. Dat brengt onzekerheid met zich mee, hetgeen nog is versterkt sinds de jeugdzorg onder vuur is komen te liggen naar aanleiding van een aantal ernstige incidenten. Ook de grotere autonomie en professionele ruimte, vastgelegd in de Jeugdwet van 2015, kan ertoe leiden dat professionals zich extra kwetsbaar voelen.

Het gebruik van de richtlijnen in de jeugdhulp, de beroepscode, intercollegiale toetsing en intervisie biedt de professional houvast. Het moreel beraad is daarnaast een specifiek hulpmiddel voor situaties waarin sprake is van morele dilemma’s, dat wil zeggen, als er een keuze moet worden gemaakt tussen verschillende mogelijkheden waarbij niet echt één goede oplossing is. Veelal spelen daarbij onuitgesproken waarden, normen of belangen een rol, die met elkaar in strijd zijn. Tijdens het moreel beraad is er de mogelijkheid om elkaars ideeën te verkennen, expliciteren en toetsen. Op deze manier wordt vanuit verschillende perspectieven naar een situatie gekeken en dat helpt om met elkaar tot een zo goed mogelijke oplossing te komen.

Uitgangspunt is de beroepsethiek, de intrinsieke motivatie om het goede te willen doen in de uitoefening van je vak. De beroepsethiek wordt gevormd door het geheel van normen, waarden en deugden met betrekking tot de uitoefening van het beroep. Aan de hand hiervan kan de professional zijn beweegredenen voor een besluit uitleggen en daar kritisch op bevraagd worden. Deze manier van omgaan met besluiten, bewust van eigen verantwoordelijkheid en rekening houdend met verschillende perspectieven, vergroot de kwaliteit van de geboden jeugdhulp.

Waarom deze training?

Tijdens de training ‘Beroepscode, richtlijnen en tuchtrecht’ doen deelnemers veelal een eerste ervaring op met het stappenplan en het moreel beraad. Naar aanleiding daarvan wordt meestal aangegeven dat men behoefte heeft aan meer kennis en vaardigheden op dit gebied. Gedragswetenschappers willen vooral graag handvatten om een moreel beraad te kunnen leiden. Een goede vormgeving en deskundige begeleiding van het moreel beraad is een belangrijke voorwaarde voor een goed verloop. Vaak gaat het hier om situaties die de betrokkenen in sterke mate hebben beziggehouden en die veel emoties oproepen, soms ook binnen de samenwerking. Dat is begrijpelijk, omdat bij morele dilemma’s altijd (persoonlijke en professionele) waarden in het geding zijn. Vooral de begeleiders moeten enerzijds goed in staat zijn de lijn vast te houden en structuur aan te brengen, anderzijds ruimte kunnen bieden en stimuleren. Kennis van de achtergronden en bedoeling van een moreel&