Depressie, dysthymie en hiermee verwante stemmingsstoornissen zoals manie, manisch-depressieve (bipolaire) en “rapid cycling” stoornissen komen relatief vaak voor bij mensen met een verstandelijke beperking en/of een autistisme spectrum stoornis (ASS). In veel gevallen is het moeilijk om een stemmingsstoornis vast te stellen bij mensen met een ontwikkelingsbeperking. Hiervoor zijn meerdere oorzaken te noemen: Ten eerste is het ontstaansmechanisme van een depressieve stoornis bij mensen met een verstandelijke beperking en/of ASS anders dan bij mensen zonder beperkingen vanwege een verschil in ontwikkeling en levensomstandigheden. Mensen met een ontwikkelingsbeperking worden namelijk vaker geconfronteerd met ongunstige en traumatische omstandigheden. Op de tweede plaats wijkt de verschijningsvorm (symptomatologie) van een stemmingsstoornis bij mensen met een ontwikkelingsbeperking af van die bij mensen met een normale intelligentie. Zo kan met name agressief of zelf verwondend gedrag een depressie maskeren. Als dit niet wordt onderkend, kan de depressie niet adequaat behandeld worden.

In de ontwikkelingsdynamische benadering wordt de persoon met een ontwikkelingsbeperking bekeken vanuit zijn persoonlijkheidsontwikkeling en emotionele ontwikkeling. Er wordt aandacht besteed aan de gehechtheids- en individuatie processen, traumatische ervaringen, opgestapelde chronische stresservaringen, chronische overvraging en overbelasting.  Als psychiatrische stoornissen, zoals stemmingsstoornissen, worden bekeken vanuit het ontwikkelingsmodel dan leidt dit tot beter inzicht in de omstandigheden waarin de stoornis kon ontstaan. Daarnaast kan deze manier van kijken helpen om het gedrag en psychische toestand van de persoon beter te begrijpen. Angst bijvoorbeeld kan ten grondslag liggen aan een depressie, maar kan ook een symptoom van depressie zijn. De differentiatie tussen angststoornis en depressie kan dan een moeilijke taak worden. Inzicht in ontwikkelingsprocessen  kan in deze complexe gevallen de betekenis van de symptomen en het ontstaan van depressie duidelijk maken. Dit inzicht is onmisbaar voor de juiste hulpverlening. De benadering van depressie en andere stemmingsstoornissen   vanuit ontwikkelingsmodel is innovatief en veel belovend.

Het doel van de studiedag is, dat de aangeboden kennis professionals in staat stelt breder naar hun cliënt te kijken. Hierdoor kunnen ze diagnostiek, ondersteuning en behandeling effectiever afstemmen op de behoefte van de persoon met een ontwikkelingsbeperking.  

Em. Prof. Dr. Anton Došen (psychiater en kinderpsychiater) zal op de studiedag de volgende thema’s behandelen:

- de onderkenning van biologische, psychologische en sociale factoren die tijdens het ontwikkelingsproces  een rol kunnen spelen bij het ontstaan van depressie en andere  stemmingsstoornissen

- de oorzaken en verschijningsvormen van depressie op verschillende niveaus van emotionele ontwikkeling

- risicofactoren zoals het Down syndroom, epilepsie, dementie, autisme, vroege traumatische en stresserende ervaringen

- holistisch onderzoek, integratieve diagnostiek en behandeling, geïllustreerd met gevalsbeschrijvingen uit de praktijk en met videobeelden.