Dag 1: Stemmen en cognitieve gedragstherapie bij psychose

Psychose, zoals stemmen horen, is voor veel psychologen een ‘ver van mijn bed show’. Maar tijdens de les zal blijken dat psychose toch niet zo vreemd en ver verwijderd is. Bij kinderen komt het horen van stemmen veel voor (9%), vaak zonder sprake van psychopathologie. In Nederland is de levensprevalentie van stemmen horen bij volwassenen 10%. Waar het gaat om psychopathologie, kunnen stemmen aanwezig zijn bij psychotische stoornissen (72 tot 76%), maar bijv. ook bij posttraumatische stress stoornis (40 tot 50%), depressieve stoornis (10 tot 23%) en borderline persoonlijkheidsstoornis (30%). Op deze dag wordt de wetenschappelijke achtergrond van stemmen horen gepresenteerd. Dat gaat om prevalentie, etiologie, en cognitieve tendensen. De rest van de dag bestaat uit klinische vaardigheidstraining op gebied van cognitieve gedragstherapie voor stemmen, ongeacht iemands diagnose.

Dag 2: (1) Zorgorganisatie en (2) Trauma en psychose

Deze dag begint met kennisneming van de Nederlandse richtlijnen van psychosezorg. Daarin staan zowel verschillende behandeladviezen als suggesties voor de organisatie van zorg, zoals discipline-mix, team-modellen, en meer. Multidisciplinaire zorg rondom psychose is vrijwel altijd nodig. Niet alleen omdat de psychose zelf complex kan zijn, maar ook omdat er altijd meer aan de hand is en de cliënt hulp op meerdere levensgebieden behoeft. We doen in dit onderdeel ook een quiz over de richtlijnen.

Zowel jeugdtrauma’s als PTSS komen veel voor bij patiënten met psychose (PTSS bij ongeveer 16%, trauma bij meer dan 80%). Trauma is een risicofactor voor psychose, en co-morbide PTSS is gerelateerd aan meer en ernstigere psychose klachten en lager sociaal functioneren. Veel patiënten met psychose zitten vast in een vicieuze cirkel van ‘stabiele instabiliteit’ zo lang de PTSS onbehandeld blijft. In de Nederlandse klinische praktijk, echter, wordt bij 97% van de psychotische populatie de PTSS als diagnose gemist. En wanneer er wel een PTSS wordt gesteld bij iemand met een psychotische stoornis, biedt men zelden een traumaverwerkingsgerichte behandeling. De meest belangrijke ‘harm expectancy’ van therapeuten is de angst dat klachten erger worden en dat de patiënt destabiliseert met als gevolg crisis, suïcidaliteit, heropname en uitval van behandeling. Echter, onderzoek heeft nu laten zien dat traumabehandeling zowel veilig als effectief is bij mensen met psychose. Eerst wordt de wetenschappelijke achtergrond gepresenteerd. De rest van de tweede dag bestaat uit training van klinische vaardigheden in Imaginaire Exposure voor PTSS bij mensen met psychose.

• Uitleg geven over het cognitief model rondom auditief-verbale hallucinaties (stemmen)
• Uitleg geven over de verschillende CGT-protocollen voor stemmen
• Stemmen in kaart brengen in het cognitieve model, en het conceptualiseren van stemmen binnen de ‘probleemformulering’
• Vanuit de conceptualisatie CGT-technieken bedenken voor stemmen
• CGT technieken bij stemmen uitvoeren (gedragsexperimenten en meerdimensionaal evalueren)
• De rationale van imaginaire exposure bij PTSS en psychose uitleggen
• De ‘harm expectancies’ bij de patiënt met PTSS en psychose vaststellen
• Imaginaire Exposure uitvoeren, met daarbij het monitoren van de arousal van de patiënt zodat deze binnen de ‘window of tolerance’ blijft
• Omgaan met dissociatieve reacties tijdens imaginaire exposure bij iemand met PTSS en psychose
• Opnamen als huiswerk voor de patiënt gebruiken
• Exposure in vivo (externe triggers) uitvoeren bij PTSS en psychose